Weg van Big Tech: De beste privacyvriendelijke alternatieven Weg van big tech: alternatieven

Laatst gewijzigd op 3 november 2025 door Sayo

Als je hier terecht bent gekomen via een zoekmachine of AI-chatbot, dan ben je waarschijnlijk aan het rondkijken voor alternatieve sociale media platforms en veilige en privacyvriendelijke apps en diensten. Vooral sinds januari 2025 hoor ik steeds meer mensen om me heen dat ze een alternatief zoeken voor onder andere Whatsapp. Veel mensen zijn overgestapt naar Signal. Een aantal jaar geleden heb ik het ook geprobeerd, maar toen wilden veel familie en vrienden niet overstappen. Afgelopen maanden heb ik ze met gemak kunnen overhalen. Blijkbaar staan mensen er nu gelukkig veel meer voor open.

Zelf ben ik jaren geleden al begonnen met het zoeken naar alternatieven voor de apps van big tech-bedrijven. Niet omdat ik ze helemaal niet meer wil gebruiken, maar omdat ik privacy belangrijk genoeg vind om me er meer in te verdiepen. Daarnaast voelt het beter als niet mijn hele digitale leven bij één groot techbedrijf ligt. Een paar diensten die ik al jaren gebruik en waar ik erg tevreden over ben, zijn Proton Mail, de Brave-browser en de zoekmachine DuckDuckGo.

Proton Mail*:

End-to-end versleutelde e-maildienst gericht op privacy
Gevestigd in Zwitserland (sterke privacywetten)
Biedt gratis en betaalde abonnementen
Verzamelt minimale gebruikersgegevens
Kan niet meelezen met je e-mails (zelfs als ze dat zouden willen)
Open-source cliëntsoftware

Brave-browser*:

Privacy-gerichte webbrowser
Ingebouwde advertentie- en trackerblokkering
Optioneel beloningssysteem (Brave Rewards) met Basic Attention Tokens
Gebouwd op Chromium (compatibel met Chrome-extensies)
Biedt Tor-integratie voor extra anonimiteit
Sneller dan veel andere browsers door minder tracking

DuckDuckGo*:

Zoekmachine die je zoekgeschiedenis niet opslaat
Geen persoonlijke profielen van gebruikers
Geen gerichte advertenties op basis van zoekgeschiedenis
“Bang commands” voor direct zoeken op andere sites
Dezelfde zoekresultaten voor alle gebruikersa
Biedt ook een eigen privacybrowser voor mobiel en desktop

Update 5 april 2025: op deze site heb ik Europese alternatieve zoekmachines (en meer) gevonden die in ook de moeite waard zijn om uit te proberen. Ik ben net van DuckDuckGo overgestapt naar Startpage en tot nu toe bevalt het prima.

Alternatieven voor sociale media

Eind vorig jaar ben ik me echt meer gaan verdiepen in alternatieve sociale mediaplatforms. Ik heb er al een aantal uitgeprobeerd en sommige wil ik nog testen. In deze blogpost vertel ik je er meer over.

Pixelfed is een alternatief voor Instagram. Qua gebruik en ontwerp lijkt het erg op Instagram, dus overstappen was niet moeilijk. Wat me meteen opvalt, is dat er veel minder video’s worden getoond, wat zorgt voor een rustigere ervaring. Dat vind ik prettig. Een mogelijk nadeel is dat er geen algoritme wordt gebruikt. Daardoor krijg je niet automatisch content aangeboden die je interessant zou kunnen vinden en moet je dus meer zelf op zoek. Daarnaast zijn er simpelweg minder gebruikers op Pixelfed dan Instagram. Tegelijkertijd maakt dit het platform, in mijn ervaring, totaal niet verslavend. Ook kan Pixelfed soms traag aanvoelen, waarschijnlijk doordat er sinds eind 2024/begin 2025 ineens veel nieuwe gebruikers bij zijn gekomen. Een ander nadeel is dat je in de mobiele app maar op één account tegelijk kunt inloggen. Dit kan onhandig zijn als je bijvoorbeeld zowel een privéaccount als een zakelijk account hebt.

Kenmerken Pixelfed*:

Gedecentraliseerd platform – draait op het ActivityPub-protocol, onderdeel van het Fediverse (federatief universum)
Open-source – de code is openbaar en kan door iedereen worden gecontroleerd
Geen algoritmes – toont foto’s chronologisch in plaats van via een algoritme
Geen reclame – geen advertenties of gesponsorde content
Geen tracking – verzamelt minimale gebruikersgegevens
Privacygericht – meer controle over wie je content kan zien
Zelfhosting mogelijk – je kunt je eigen Pixelfed-server opzetten
Interoperabel – kan communiceren met andere Fediverse-platforms zoals Mastodon
Community-gedreven – beheerd door verschillende onafhankelijke gemeenschappen
Basisinstagram-functies – foto’s delen, likes, comments, stories, filters, hashtags
Geen eigendom van een groot techbedrijf – geen winstbelang bij het verzamelen van gegevens

Substack is een platform voor het publiceren van nieuwsbrieven en artikelen. Je kunt er schrijvers volgen die je interessant vindt, artikelen lezen en reacties achterlaten. Als je zelf schrijft, kun je natuurlijk ook je eigen stukken publiceren. Ik gebruik Substack nu ongeveer twee maanden en merk dat er steeds meer Nederlandse schrijvers te vinden zijn. Dat vind ik extra leuk, omdat ik zo meer relevante artikelen tegenkom. Wat Substack belangrijk maakt, is dat het een alternatief biedt voor contentcreatie en -distributie, zonder de afhankelijkheid van big tech-bedrijven en hun algoritmes.

Kenmerken van Substack*:

Nieuwsbriefplatform – primair gericht op het maken en versturen van e-mailnieuwsbrieven
Betaalmogelijkheden – schrijvers kunnen betaalde abonnementen aanbieden aan lezers
Direct verdienmodel – auteurs krijgen ongeveer 90% van de abonnementsinkomsten
Gratis startoptie – geen kosten voor het starten van een nieuwsbrief
Eigen website – elke nieuwsbrief krijgt automatisch een webpagina
Eenvoudige interface – gebruiksvriendelijke editor zonder technische kennis vereist
Podcasting-mogelijkheden – ook audio-content kan worden gedeeld
Community-functies – commentaarsecties en discussie tussen lezers
Volledige eigendom van content – schrijvers behouden rechten op hun werk
Minder afhankelijkheid van algoritmes – directe bezorging bij abonnee
Geen advertenties – focus op lezersondersteuning in plaats van advertentie-inkomsten

Signal is een alternatief voor WhatsApp. Ik heb het enkele jaren geleden ook gebruikt, maar in mijn omgeving werd het toen nog niet veel gebruikt. Uiteindelijk heb ik het niet meer op mijn nieuwe telefoon gezet toen mijn oude toestel plotseling overleed. Vergeleken met WhatsApp voelt Signal qua ontwerp en functionaliteiten net iets minder soepel aan, maar het went snel. Inmiddels zitten de meeste familieleden en vrienden er ook op, wat het gebruik een stuk makkelijker maakt. Wat ik bovendien erg fijn vind aan Signal, is de ‘Note to Self’-functie. Hiermee kan ik alles bewaren wat voor mij interessant of belangrijk is. Wel heb je een mobiel telefoonnummer nodig om een Signal-account aan te maken.

Andere kenmerken van Signal*:

Volledige end-to-end versleuteling voor alle communicatie (berichten, gesprekken, videogesprekken)
Open-source software waardoor de beveiliging transparant en verifieerbaar is
Gerund als non-profit door de Signal Foundation, niet gedreven door commerciële belangen
Verzamelt minimale metadata over gebruikers en hun communicatie
Lokale opslag van berichten op je apparaat, niet in de cloud
Zelfvernietigende berichten die na een ingestelde tijd verdwijnen
Vergelijkbare functies als WhatsApp: groepsgesprekken, spraakoproepen, videobellen, stickers, GIFs, etc.
Geen reclame en geen tracking van gebruikersgedrag
Geverifieerde contacten via QR-codes of veiligheidsnummers

Session is ook een alternatief voor WhatsApp. Een groot verschil met Signal en WhatsApp is dat je geen telefoonnummer of e-mailadres nodig hebt om een account aan te maken. Dit maakt het gebruik iets complexer. Als je contact wil maken met vrienden, moet je eerst je ID met ze delen (of zij met jou). Ook lijkt het maken van groepschats niet altijd soepel te gaan. Bijvoorbeeld: als een groepsadmin met Android een groep aanmaakt, kunnen iPhone-gebruikers niet worden toegevoegd, terwijl het omgekeerd wel lukt. Ik weet niet zeker of dit een bug is of dat het altijd zo werkt. Ik gebruik Session nu een paar weken en vind het wel oké, maar ben er (nog) geen fan van.

Kenmerken van Session*:

Extreme privacy – vereist geen telefoonnummer of e-mailadres om aan te melden
Gedecentraliseerd netwerk – gebruikt het Oxen Service Node Network in plaats van centrale servers
End-to-end versleuteling – alle berichten zijn volledig versleuteld
Onion routing – vergelijkbaar met Tor, verstuurt berichten via meerdere nodes
Geen metadata opslag – verzamelt geen gegevens over wie met wie communiceert
Open-source – volledige code is publiekelijk beschikbaar voor controle
Groepschats – ondersteunt versleutelde groepsgesprekken
Spraak- en videoberichten – mogelijkheid om audio en video te delen
Zelfvernietigende berichten – berichten kunnen na een bepaalde tijd automatisch verdwijnen
Offline messaging – berichten worden afgeleverd wanneer de ontvanger online komt
Beschikbaar voor Android, iOS, Windows, macOS en Linux
Geen verbinding met grote techbedrijven – onafhankelijk project
Session is ontworpen voor mensen die maximale privacy willen en zich zorgen maken over surveillance. Het biedt een hoger niveau van anonimiteit dan zelfs Signal, omdat het geen telefoonnummer vereist en extra maatregelen neemt om metadata te beschermen.

Andere interssante apps

Proton Drive is een alternatief voor Google Drive. Qua gebruik en ontwerp lijkt het veel op Google Drive, waardoor overstappen niet moeilijk is. Een groot nadeel op dit moment is dat je Excel en Word bestanden niet op gemakkelijk op je telefoon kunt bekijken. Je moet hiervoor de bestanden eerst downloaden. Dat hoeft bij Google Drive niet als je Google Sheets en Google Docs op je telefoon hebt. Wil je Proton Drive uitproberen? Dat kan met een gratis Proton-account, waarmee je 5 GB opslagruimte krijgt.

Proton Calendar is een alternatief voor Google Calendar. Het werkt intuïtief en het ontwerp is prima. Ik gebruik het nu pas twee dagen en moet er nog een beetje aan wennen, ook omdat de gratis versie maximaal drie agenda’s toestaat. Wat wel heel fijn is, is dat je je Google Calendar(s) heel eenvoudig kunt importeren in Proton Calendar. Dit geldt trouwens ook voor Proton Mail, mocht je al je Gmail-mails willen overzetten naar Proton Mail.

Nord VPN en Proton VPN heb ik beide uitgeprobeerd tijdens vakanties. NordVPN testte ik op mijn iPad en daar was ik zeer tevreden over. Proton VPN probeerde ik op mijn laptop, maar die vond ik wat traag. Misschien is dat bij de betaalde versie niet het geval? Dat ga ik nog een keer beter testen.

GPT-NL is een taalmodel voor de Nederlandse taal en cultuur. Ik kwam deze onlangs tegen in een artikel en heb deze podcast (TNO Unboxed #1 | GPT-NL: het Nederlandse taalmodel) over beluisterd. Het is helaas nog niet beschikbaar, maar ik wil het zeker uitproberen. Hoe dan ook een geweldig initiatief! Update 5 april 2025: hier kun je een interessant filmpje van NOS op 3 over GPT-NL vinden.

Bluesky is een alternatief voor X (voorheen Twitter). Zelf zat ik niet op Twitter en ben ik ook niet van plan Bluesky te gebruiken. Maar als je wel geïnteresseerd bent, dit zijn de belangrijkste kenmerken van Bluesky**:

Decentralisatie: Gebruikers kunnen hun gegevens opslaan op eigen servers en hun profielen verplaatsen naar andere apps die compatibel zijn met Bluesky’s protocollen, wat zorgt voor meer autonomie en controle over persoonlijke data.
Aangepaste feeds: In plaats van een centraal algoritme kunnen gebruikers hun eigen feeds creëren en aanpassen, wat leidt tot een meer gepersonaliseerde inhoudservaring.
Gebruikersvriendelijke interface: De interface van Bluesky is vergelijkbaar met die van traditionele platforms, waardoor de overgang voor nieuwe gebruikers soepel verloopt.
Sterke nadruk op privacy en veiligheid: Bluesky biedt robuuste moderatietools en open-source contentfilters, zodat gebruikers hun ervaring kunnen afstemmen en zich kunnen beschermen tegen ongewenste inhoud.

Flashes (van Bluesky) is een alternatief voor Instagram. Op dit moment lijkt er geen Android-versie beschikbaar te zijn. Dit zijn de kenmerken van Flashes**:

Focus op visuele inhoud: Gebruikers kunnen meerdere afbeeldingen en korte video’s combineren in één post, wat de creatieve mogelijkheden vergroot.
Integratie met Bluesky: Berichten en interacties in Flashes worden automatisch gesynchroniseerd met Bluesky, wat zorgt voor een consistente gebruikerservaring over beide platforms.
Toekomstige beschikbaarheid: Flashes zal binnenkort beschikbaar zijn, te beginnen met een bètaversie voor iOS-gebruikers via TestFlight.

Redenen om niet over te stappen

Iets nieuws proberen kan voor sommige mensen spannend zijn. We zijn gewoontedieren en hechten vaak waarde aan dingen waar we aan gewend zijn. Maar het kan juist goed zijn om iets nieuws te proberen. Misschien ontdek je wel iets dat beter bij je past, en tegelijkertijd is het een goede braintraining.

Tip: je hoeft niet meteen al je huidige sociale media-accounts op te zeggen—alleen even van je telefoon verwijderen. Probeer de nieuwe een tijdje uit. Bevalt het niet? Dan kun je altijd nog terug naar de oude apps.

Vaak hoor ik mensen zeggen dat overstappen lastig is omdat familie, vrienden of collega’s niet op een ander platform zitten. Maar als niemand ooit overstapt, blijft dat inderdaad zo. Iemand moet de eerste stap zetten. Hoe meer mensen wél overstappen, hoe groter de kans dat we minder afhankelijk worden van big tech-bedrijven en hun monopolie doorbreken. Als we helemaal niets doen, verandert er ook niets. Proberen kan altijd. Ik blijf in ieder geval zoeken naar betere alternatieven.

Ook interessant: ‘Zo bevrijd je je smartphone van Big Tech volgens Marleen Stikker’ (VPRO Tegenlicht).

Voetnoot:

* De kenmerken van de genoemde apps zijn verkregen via een gesprek met Claude 3.7 Sonnet, een AI-model ontwikkeld door Anthropic.

** Deze informatie is verkregen via een gesprek met ChatGPT 4o.

Credits: afbeelding bij deze blogpost is van Freepik